Obrazy

            Filmowe „Wesele” zostało przedstawione przez Andrzeja Wajdę w sposób nietypowy. Podobnie jak na obrazach Stanisława Wyspiańskiego nie ma tam ciemnych czy szarych cieni. 

            Bronowicka noc rzuca na twarze gości niebieskie cienie, wykraczają one poza realność dziejących się zdarzeń. Reżyser wykorzystał w ten sposób możliwość operowania światłem, jak i kolorami. Stroje ludowe są wykonane bardzo dokładnie, ponieważ na potrzeby filmu zostały one wykupione od mieszkańców małopolski. Natomiast do scen na progu i wokół domu przeniesiono pod Warszawę oryginalną, starą chatę. 

            Wajda wprowadził w swe dzieło wiele cytatów z malarstwa, nie tylko Matejki czy Malczewskiego ale także Wyspiańskiego i Gierymskiego. Oto niektóre z obrazów użytych w filmie „Wesele”:

            1. Jan Matejko –mistrz Wyspiańskiego. Stanisław miał do niego wyjątkowy szacunek i sentyment, ponieważ uważał go za wielkiego malarza oraz pamiętał go z czasów swego dzieciństwa, gdy Matejko odwiedzał warsztat jego ojca –Franciszka Wyspiańskiego; :

                  a. „Stańczyk” – na stole leży list z datą 1514r. ( rok w którym Polsce został odbity Smoleńsk przez Rosję ). Jest to autoportret samego Matejki, na którym przedstawił siebie jako zygmuntowskiego błazna w czerwonym stroju, w niezabawnej pozycji zamyślenia, splecionymi rękoma i zatroskaną twarzą. W ten sposób wyraża swoją dezaprobatę w sprawie działania władzy i smutek związany z losem swojej ojczyzny. Postać ta idealnie kontrastuje z beztrosko bawiącymi się gośćmi królowej Bony. Symbolizował on mądrość polityczną i troskę o losy ojczyzny, przypomina wspaniałe chwile narodu i ostrzega przez rozpamiętywaniem przeszłości.

                b. „Wernyhora” – druga postać wzorowana na obrazie Jana Matejki, legendarny ukraiński wieszcz, niesiony przez Kozaka i Ukrainkę, namalowany w pozie olśnienia. Gestykulacja i mimika twarzy ukazują natchnienie. Uważa się, że Wernyhora przepowiada Polsce jej losy: rozbiory, ale także odrodzenie. Symbolizuje zdecydowanie, zapał oraz chęć walki.

                  c. „Rejtan. Upadek Polski”- ukazuje protest Tadeusza Rejtana przeciwko decyzjom sejmu rozbiorowego z 1773 roku. Miał symbolizować upadek Polski.

                  d. „Zawieszenie dzwonu Zygmunta”- Stańczyk opowiada o zawieszeniu dzwonu, który kiedyś był symbolem dumy narodowej, a dziś tylko oznajmia wiadomości o pogrzebach

                  e. „Bitwa pod Grunwaldem” – Z tego obrazu w „Weselu” został przedstawiony rycerz, który jest symbolem potęgi, dumy, honoru i

patriotyzmu, a także uosobieniem pragnień poety tęskniącego za mocą i siłą.

            2. Jacek Malczewski

                  a. „Józef Piłsudski” - w filmowej interpretacji dzieła Wyspiańskiego Wernyhora przyjmuje twarz Józefa Piłsudskiego, który wręcza złoty róg Gospodarzowi nucąc : „ Jeszcze Polska nie zginęła…”. Symbolizuje w ten sposób nadzieję i nowe szanse na to, że los może się jeszcze odmienić.

                  b. „Błędne koło” – obraz ten był bezpośrednią inspiracją Stanisława Wyspiańskiego do stworzenia chocholego tańca. Ukazuje wirujące postaci tańczące w okręgu dookoła siedzącego na drabinie chłopca, który siedzi i wpatruje się w postaci dzielące się na dwie części: znajdujące się po oświetlonej stronie drabiny ( symbolizujące beztroskie szczęście, idyllę ale także sielankę czy rozpustę ), natomiast postaci będące po drugiej stronie są to spowite cieniem kobiety i mężczyźni skuci kajdanami i powyginani w cierpieniu (symbolizujący ucisk, niedolę). Cały obraz ma na celu ukazania sytuacji bez wyjścia, pewnego labiryntu oraz próby wydostania się z sytuacji napędzającej cykl nieszczęść.

                  c. „Melancholia” – w lewym górnym rogu obrazu znajduje się malarz ze sztalugą. Z płótna wyłaniają się liczne postacie, wytwory artystycznej wyobraźni. Postacie te kłębią się w chaotycznym tłumie, korowodzie, niemal tańcu prowadzącym w kierunku okna. Są zniewolone, chcą się wydostać za okno, na wolność. Można zauważyć, że na początku korowodu znajdują się dzieci, które stopniowo dorastają, by ostatecznie zestarzeć się. Kłębowisko ilustruje zatem bieg ludzkiego życia; dorastające dziecko zdaje sobie sprawę o zniewoleniu i w apogeum życia bierze broń by walczyć o wolność. Jednak z czasem przechodzi w fazę starości, by ostatecznie stracić chęć i motywację do walki, a nawet poczuć bezsensowność zmiany rzeczywistości. Czynnikiem wygaszającym ten pęd jest siedząca w oknie tytułowa melancholia - postać w czarnym ubraniu. Jako jedynej udało się wydostać poza ramy okna, jest zatem ponad tłumem postaci, jest ponad podziałami, jest wolna. To właśnie ona hamuje dążenie do wolności, ona nie pozwala wydostać się na świat i zatrzymuje wszystkie postaci w ciasnym atelier malarza.

                  Melancholią można nazwać zarówno aparat represyjny, obcą władzę czy dekadentyzm. W "weselu" odpowiednikiem melancholii jest chochoł - to on niweczy plany narodowowyzwoleńcze i jest sprawcą niekończącego się tańca uczestników wesela. Tak i tutaj wszystkie postaci zależne są od melancholii.

            3. Stanisława Wyspiańskiego:

                  a. „Chochoły”- jest okryciem krzaka róży w ogrodzie Gospodarza, lecz także i samym krzewem ukrytym pod słomą. Przybiera na przemian lub razem, oba wyobrażenia. Przywodzi też na myśl pogańskie magiczne obrzędy (topienie marzanny, symbolu zimy, śmierci).

                  b. „Śpiący Staś” – dziecko ma zamknięte oczy i lekko wydęte, charakterystyczne dla śpiących dzieci, usta. Obraz tworzy nastrój intymności pomiędzy rodzicem obserwującym śpiące dziecko a małym chłopcem. Można wyczuć w nim również spokój i harmonię. Symbolizuje on dziecięca naiwność i naturalność.

                  c. „Widok z okna pracowni na kopiec Kościuszki”- w prologu filmu po opuszczeniu ulic Krakowa weselny orszak zmierza drogą wśród pól w stronę Bronowic. Obecny w tej scenie krajobraz, przypominający jeden z pasteli Stanisława Wyspiańskiego ( „Widok z okna pracowni na kopiec Kościuszki” ) wycisza jadących gości.

                  d. „Dziewczynka z wazonem”- zamyślona dziewczynka o długich włosach, które łagodną falą otaczają jej buzię, została ukazana w chwili gdy opierając ręce na blacie stołu, w zadumie wodzi palcem po ceramicznym wazonie z niezapominajkami. Lekkość kreski obrysowującej płynnym konturem drobne rączki i profil córeczki artysty oraz miękka plama barwna modelująca dziecięcą twarz, doskonale przekazują ulotność i „niewystudiowany” charakter ujęcia. Z ogólną atmosferą przedstawienia harmonijnie współbrzmi także wyciszona i stonowana kolorystyka, oparta na zestawieniach różu, błękitu, karminu i połyskującej, brunatnej tafli stołu. Ten nastrój sennego zatopienia we własnych myślach kontrapunktuje zamaszysta, diagonalna linia stołu, który wprowadza do kompozycji dynamizm, echa stylistyki Gauguinowskiej oraz drzeworytu japońskiego. Innym akcentem współtworzącym ekspresję przedstawienia jest mocny, nasycony kolor i orientalny deseń koszuli dziewczynki.

            4. Aleksandra Gierymskiego

                  a. „Trumna chłopska”- widoczne są tutaj dwie postaci: mężczyzny i kobiety, oboje spoglądają gdzieś w dal. Ich twarze wydają się bez emocji, sylwetki ukazują marazm, beznadzieję, może nawet nudę. Pozy zaskakują jednak na tle niewielkiej trumny - trumny dziecka. Zatem obraz jest nie tylko ilustracją rodzinnej tragedii, ale także beznamiętnej, chłodnej, czy może paraliżującej reakcji rodziców na śmierć dziecka. Jedynym ciepłym, pełnym nadziei elementem obrazu jest pies wiernie leżący u stóp właścicieli. Sam Wajda tak mówił o tym obrazie -Nie znam w polskim malarstwie obrazu, gdzie obecność tragizmu byłaby równie silna. Właśnie tragizmu, nie dramatyzmu. Jest w tym obrazie duch antycznej tragedii, która rozstrzyga się zawsze w pełnym świetle dnia, na oczach sąsiadów, przed domem.